6 НАЈЧЕСТИ БОЛЕСТИ КАЈ ПЧЕЛИТЕ И НАЧИНИ НА ЛЕЧЕЊЕ !

 

ОПЛОДУВАЊЕ НА МАТИЦИ

Природно оплодување

Матицата откако ќе излезе од матичникот оди на „свадбен лет“ или на оплодување. Оплодувањето се извршува од група на трутови кои откако ќе ја оплодат угинуваат.Обично тоа се случува помеѓу четвртиот и седмиот ден од испилувањето. Првото занесување на матицата откако ќе се оплоди е околу четвртиот ден. Ако знаеме со сигурност кога ќе се испили матицата, тогаш проверката за да видиме дали се оплодила и дали започнала со полагање на јајца ја правиме десеттиот ден.

Вештачко оплодување

За оплодување на матицата по вештачки пат, спермата се зема од еден или повеќе трутови. Тоа е прецизна работа бидејќи спермата на трутот е обвиена со тенка кесичка која треба да се пробие за да се земе спермата.

Вештачки оплодените матици пчелите ги заменуваат со тивка смена и тоа за многу бргу време. Едноставно пчелите знаат дека матицата не е оплодена по природен пат и ја заменуваат.

Вештачки оплодените матици се користат искључиви за производство на селектирани матици во понатамошните постапки. Но како што вели Александар Узунов од „АПИЦЕНТАР“ доволни се десетина јајца за понатамошна селекција. Селекција во однос на хигиената вршат така што на еден картон отвораат отвор со димензии (5,3 х 5,3цм) во кој опфаќа 100 ќелии. Од нив со игла се убиваат 50 поклопени ларви, и пчелите треба за 6 часа да исчистат 20 % а за 24 часа над 60% за да влезе во избор за семејство од кое ќе се произведуваат матици.

Но не се прават само овие анализи, се следи и леглото, отпорноста на болести и количината на собран нектар.

ВАРОА

Можеме да ја спречиме на повеке начини:

• Мравја Киселина
• Биолошки третман против Вароа
• Одварок од Пелин
• Оксална Киселина

---

МРАВЈА КИСЕЛИНА

Мравјата киселина веќе подолго време се користи во борба против вароата пред се затоа што не го загадува медот ниту останатите пчелни производи.

За работа со мравјата киселина се користат разни испарувачи и прирачни средства меѓутоа важно е да се напомене дека при работа со оваа киселина обавезно да се носат заштитни ракавици, маска, наочари и одело бидејќи мравјата киселина спаѓа во доста јаки киселини. Обично се купува во концентрација од 85% или 60%. Ако пчеларот сам врши разредување мора да се запамети дека секогаш киселината се тура во водата а не обратно.

За да добиеме 100мл киселина со концентрација од 60%, се зема 70мл мравја киселина со концентрација од 85% и се тура во 30мл дестилирана вода. Најдобро оваа постапка да се прави на отворено и при рака да се има секогаш поголем сад со вода.Обично се користи концентрат од 60% киселина која испарува за 24 до 48 саати. Се натопува сунѓераста крпа за миенје садови или картон со дебелина од 0.5 см. и димензии 20x20 см. Према јачината на пчелното друштво. За една улица со пчели за ЛР кошница се става 2 мл киселина а за ДБ по 3 мл. Ова се однесува за киселина со концентрат од 60%. Крпата или картонот се ставаат на сатоносците на плодисните рамови. Третирањето се врши кога дневната температуре не преминува 25 °C , а нокните не пагаат под 12 °C.

Картоните можат да се припремат и дома. Се натопуваат со киселина, се ставаат во ќеса за замрзнувач и се заваруваат со домасен заварувач за ќеси. Пред да се стават во пчелното семејство се отвараат 3-5 отвори (за јаките друштва 5 за слабите 3 отвори) на ќесата со пречник од 3-4 см. И се поставува така да отворите се надолу помеѓу две рамки. Ќесата се поставува на задниот дел од кошницата. Киселината ќе испари за 3-5 дена. Исто така а и побезбедно е картонот да се стави во ќеса и да се завари а пред ставање во пчелното семејство со шприц да се вбризга соодветна количина на киселина. Најдобро е ако натопената крпа или картон се стават во замрзнувач да замрзнат па така замрзнати се стават во пчелното семејство. Замрзнатата киселина не испарува а во пчелниот сандак треба околу половина цас да се загрее и да почне да испарува. За ова време пчелите се адаптираат и го избегнуваат почетниот шок.

Ако се користат шишенца од 30-50 мл, тогаш тие се полнат до врв и се прицврстува фитил преку кој киселината испарува. Обично ваквите шишенца се прицврстуваат на празна рамка. Ако се користи празен капак од тегла тогаш во него се тура околу 30 мл киселина и капакот се става над сатоносците. Над капакот се става парче картон поголем во димензии од капакот за пчелите да не дојдат во директен контакт со киселината. Одвреме навреме картонот треба да се поместува затоа што пчелите го лепат со прополис.

При третирање со мравјата киселина треба да се обрне внимание на пчелното семејство бидејќи киселината има јако дејство па мозна е загуба на одреден број пчели па и на матицата. Крајниот ефект е секако позитивен а мравјата киселина е и одлично средство за дезинфекција од ноземоза.

• Треба да се има во предвид дека при третманот со мравја киселина друштвото го намалува леглото
• Третманот се повторува после 7 дена во зависност од заразеноста на друштвото со вароа.

---

БИОЛОШКИ ТРЕТМАН ПРОТИВ ВАРОАТА

РАМКА ГРАДЕЖНИК

Кога ќе пристигне побогата паша на пролет, на една неожичена рамка се поставува една лента од сатна основа, широка околу 1 цм. Вака припремената рамка се става во плодиштето до леглото. После ден - два пчелите ќе ја изградат целата рамка со трутовски ќелии и матицата ќе ја занеси со неоплодени јајца. За осум дена леглото ќе биде затворено и ваквата рамка е спремна за претопување. Зошто е тоа така:

Пред затварањето на ќелиите со восочни капачиња, во нив влегува женка од вароата и положува неколку јајца. Кога сега веќе оштетениот трут ќе го прогризе капачети и ќе излезе, младата оплодена вароа се закачува на останатите пчели, ја дупчат и ја цицаат нивната хемолимфа. Затоа рамката градежник се претопува веднаш по затворањето на ќелиите. Оваа постапка може да се повторува неколку пати, се додека има солидна паша во природата.

---

ОДВАРОК ОД ПЕЛИН

• 900 грама сув пелин собран во период на цветање
• 50 грама сув пелин собран во период на вегетација
• 50 грама пупки од бор

Сите состојки се преливаат со 10 л врела вода и се вари 2-3 часа. Треба да одстои 8 часа на топла плоча на шпоретот и после тоа се цеди низ газа. Добиениот чај треба да се дава на пчелите во доза од 35 мл на еден литар сируп. Чајот треба да се употреби во рок од 10 дена.

---

ОКСАЛНА КИСЕЛИНА

Оксалната киселина е откриена во 1776 година и во природата се наоѓа во многу билки. Најмногу ја има во какаото, чоколадата, кафето, јагодите, зрнесто овошје, мангото, компирот, цвеклото, спанаќот и тн. Оксалната киселина лесно се раствара во вода и како природен елемент се наоѓа во медот. Признаена е од Европската унија како препарат за “органско пчеларење“. Се користи во вид на спрејови, со испарување или со накапување. Најбезбеден начин на третирање е со накапување каде ефикасноста во пчелна заедница без легло е до 99%.

Крлежот неможе да стане отпорен на Оксалната киселина. Киселината ги оштетува органите за варење кај крлежот и тој умира од глад.

Слаткиот раствор на оксална киселина не е опасен за човекот под услов да се превземат заштитни мерки. Обавезно при работа со оваа киселина да се носи маска, заштитни наочари, нараквици и заштитно одело. При рака стално да се има поголем сад со вода за измивање ако по некоја случајност киселината дојде во допир со кожата.

Накапувањето со сладок раствор (шеќет, вода и оксална киселина) дава одлични резултати во борбата со вароата. Се нанесува со поголем пластичен шприц со кој можеме да ја контролираме количината на раствор што ќе го накапаме.

Растворот се спрема на следниов начин: се загрева 1л. вода на температура од околу 40 степени и се додава 1 кг. шеќер во кристал. Откако ќе се растопи шеќерот се додава 75 грама оксална киселина во прав и се меша се додека не се растворат кристалите од киселината. Или поедноставно - 1,5л вода, 1,5кг шеќер и 100 гр. оксална киселина. Се накапува по 5 мл. на една улица со пчели. Растворот мора да е млак (околу 37 степени). Не смее да се заборави дека за време на припремата на растворот и третирањето на пчелите обавезно да се носи заштитна опрема. Најдобро време за третирање со оксална киселина е кога веќе нема легло во заедницата и температурата на воздухот е 0-10 степени.

Досега не се приметени несакани ефекти на пчелите при третирањето со оксалната киселина освен ако процентот на киселина во растворот е поголем од пропишаниот при што доаѓа до слабеење на пчелната заедница.

Варово легло

Болеста Варовно легло ја предизвикува габичката Ascosphera apis.

Болеста е претставена преку мицелии кои се долги кончести организми, по боја бели па мртвата ларва личи на вар. Телата во кои се формираат спори имаат сиво-зелена боја и служат за ширење на болеста. Затоа и во сандакот има 2 вида мумифицирани ларви и тоа бели и сивозелени. Пчелите ги исфрлаат надвор од сандакот, но доколку нивниот број е голем ги оставаат во некој агол на подницата.

Ларвата се заразува преку храната, и тоа најчесто на старост од 2-4 дена. Болеста по брзо се шири доколку дојди до преладување на леглото кое најчесто е концентрирано кон краевите каде повеке има трутовски ларви, па добиваме погрешна слика дека болеста има предиспозиција за трутовските ларви.

Инфицираната ларва е прекриена со кончести мицелиуми и постепено се претвора во бела креда која личи на вар. Доколку се образуваат спори ларвата добива сивоцрна боја.Некои од изумрените ларви се исушуваат во ќелиите, а пчелите не ги отклопуваат, па ако се протресе рамката се слуша звонење во ќелиите.

Отпорноста на спорите е доста голема, така што можат да преживеат во земја и до 15 години. Преку зима спорите не се развиваат туку остануваат во медниот желудник на пчелата и со појавување на ново легло во пролет и прихранување на истото болеста повторно се шири.

Ширење Болеста зафака поедини пчелни семејства кои се најмалку отпорни на оваа болест, а најчесто слаби пчелни семејства кои не се во можност брзо да ги исфрлат заразените и умрените ларвии и со тоа да ја спречат инфекцијата. Пчелите кои се изложени на влага и без доволно вентилација сесклони на полесно заболување од оваа болест, бидејки влагата и слабата вентилација ствараат одлична средина за ширење на оваа болест. Болеста се шири со грабежи како и со влегување на заразени пчели во туги сандаци, при прихраната на пчелите со мед исцентрифугиран од сандак кој бил заболен од оваа болест со што се пренесуваат спорите и јасно нејзиното ширење.

ЛЕКУВАЊЕ До денеска не е пронајден лек кој 100% ја лечи оваа болест. Правени се многу обиди со помал или поголем успех во лекувањето. Во продажба воглавно има лекови на база на НИСАНТИН Употребата на 1 гр Аскорбинска киселина со 1-2 гр конзерванс во пола литар шеќерен сируп доведува само до нагло активирање на пчелите и исфрлување на варовото легло, но не и до уништување на предизвикувачот на болеста во сандакот.

Во секој случај пчеларот треба редовно да ги собира исфрлените мумии пред сандакот и да ги спалува за да се намали проширувањето на болеста.

Според научниците со раствор од 0,7% ТИМОЛ доколку се попрскаат сите рамки и внатрешните зидови на сандакот со што се спречува растењето на Ascosphera apis.

Исто така некои пчелари препорачуваат во текот на цела сезона на пчеларникот да имаме сад со ВАРОВА ВОДА 2%

(се добива кога негасена вар ја ставиме во сад со вода и по извесно време кога ке престане реакцијата и ке се сталожи водата која е над варта е со концентрација на вар од 2% откако истата ке се потроши се става нова количина на вода и се промешува. Вака се прави се додека има вар а потоа процесот одново се започнува со негасена или гасена вар) од која пчелите ке пијат, ке го разладуваат сандакот а воедно и ке вршат дезинфекција на истиот. Па нели варта ја користиме за дезинфекција на нашите домови.

Европска чума на пчелното легло

Европската чума е од поблага природа од која боледува отвореното и затвореното легло. За нејзина појава учествуваат повеќе видови на бактерии. Иако оваа болест сеуште не е доволно научно објаснета се смета дека главен причинител е бактријата streptococcus pluton, а останатите причинители имаат второстепено дејство.

Европската чума најчесто се појавува во пролет но тешко се открива бидејќи пчелите ги чистат заболените ларви и ги исфрлаат па пчеларот не е во можност да ја забележи болеста. Болеста најчесто се јавува во друштвата кои напролет имаат многу отворено легло, а малку пчели кои производат храна па не се во можност да ги нахранат сите ларви. Ако условите за развој на пчелното друштво не се добри болеста се шири многу брзо. Оваа болест е многу зарзна и може да се јави во повеќе друштва одеднаш.

Оваа болест се јавува најчесто кога пчелите се изложени на некој стрес како на пр. селидба, одзимање на затвореното легло, или до коклку друштвото е презаразено со Вароа.

Знаци на болеста

Од европската чума најчесто страдаат ларвите со старост од 48 часа. Младите ларви со храната во средното црево внесуваат и предизвикувач на оваа болест, кој во средното црево се развива и размножува. Заразените ларви бараат повеќе храна поради што пчелите најчесто ги исфрлаат но ако останат во келијата го губат својот облик, стануваат млитави, се менува бојата на ларвата во жолтеникава и добиваат карактеристичен кисел мирис. Искусен пчелар лесно може да ја препознае заболената ларва по промената на нивната нормална положба. Ако пчелите ги поклопат келиите со загинати ларви поклопците ке станат исто и како кај америчката чума но ларвата не се растеглува, има мирис на оцет но ларвата не е цврсто припиена на зидот на келијата па пчелите можат да ја очистат. Текот на болеста во различни друштва е различен, во некои мал број на ларви заболат па пчелите ги исчистат кај други болеста земе поголем замав па без интервенција на пчеларот друштвото може и да загине. Во време на јака паша пчелите ја стеснуваат матицата таа намалува да носи јајца па до колку друштвото е болно пчелите брзо ги исчистат келиите за да стават нектар во истите. Исто така во друштвата кај кои има недостаток на храна леглото се намалува и пчелите лесно ги чистат келиите од заболените ларви.

Борба против болеста

Лекување на оваа болест е само ако зела поголем замав и тоа со додавање на лекови и замена матицата. Додека ако болеста зафатила мал број на келии пожелно е друштвото да се остави само да ги очисти ларвите и да ги исфрли од кошницата. Ако болеста е во одминат стадиум и друштвото ослабело се препорачува третман сличен на третманот со америчката чума. Успешно лекување се постигнува со додавање на антибиотици-стрептомицин, геомицин, терамицин и др. но може да се случи и по третманот болеста повторно да се појави. Се смета дека е подобро пчелите сами да ги очистат келиите отколку друшто да се третира со антибиотици бидејќи повеќе бактерии остануваат по третманот со антибиотици отколку кога пчелите сами ќе ги исчистат келиите. Дел од научната јавност препорачуваат антибиотиците да се користат напролет како превентива додека други препорачуваат да се користат напролет но само кај друштвата кај кои се појавиле првите симптоми на болеста. За лекување се употребува 0,5 грама Стрептомицин на 1 литар шекерен сируп. Резултатите се најдобри ако сирупот се распрска напролет по сите рамки. Пчеларите практикуваат сирупот да го ставаат во хранилки но тоа е понеефикасен начин. Но сепак наједноставен и нај сигурен начин во борба против оваа болест е замената на матицата, замената на старото саќе, стеснување на друштвото само на рамки што може да ги покрие и развивање на хигиенскиот ген на пчелната заедница.

Америчка чума

Ако во разговор со пчелар или во пишан текст спомнам бактериска болест многу пчелари нема да обрнат никакво внимание но доколку место изразот бактериска болест пчеларот слушне или прочита ,,Америчка чума,, тој со голема доза на страх ќе ја дослуша информацијата, а веднаш ќе се појави асоцијација дали ја има и кај мене или во моја близина. Стравот што се појавува кај пчеларите од оваа болест е оправдан бидејќи од оваа бактериска боласт на пчелното легло може да изумрат и цели пчеларници. Се до 1906 година не е правена разлика помеѓу америчката и европската чума, меѓутоа во 1882 година Џерзон утврдил одредени разлики во ширењето на заразите во одредени друштва, тој подоцна прецизно ќе ги определи разликите и ќе воведе нов термин "Европска чума" а Америчкиот научник Вајт почнал да го користи терминот "Америчка чума".

Чума на пчелното легло

Америчката чума е заразна болест на пчелното легло која најчесто неприметно се вовлекува, одржува и шири во пчелните семејства од еден пчеларник, а чести се случаите и кога во полупречник од 3 км од изворот на зараза се заразуват и пчелни друштва од други пчеларници. На тој начин оваа болест се шири од пчеларник на пчеларник до колку не се открие и спречи штетите можат да бидат огромни. Тоа е болест на затвореното легло која се пренесува со инфицирање на пчеларската опрема и сите пчелни производи. Посебно оваа болест е опасна при селењето на пчелите од една на друга паша. Причинител на оваа болест е бактеријата Bacillus larvae. Бактеријата Bacillus larvae има два развојни облици: спори и бактерија со стапчест облик. Во облик на спора бактериите не се размножуваат а можат да издржат и повеќе од 30 години за да кога ќе настапат поволни услови да премине во друг облик и да го зарази семејството. Спорите на оваа бактерија се многу отпорни на топлота, влага, светлина и тн. односно во медот на 100 степени умираат по 30 минути, при нормална температура во медот можат да живеат и 1 година со способност да се развијат во повисокиот стадиум и да се размножат. Во алкохолниот прополисен раствор спорите можат да останат живи повеќе од 45 дена, во восокот изумираат на температура повисока од 120 степени ако се изложени повеке од 20 минути, во земјата издржуваат и 228 дена, во исушената маса на болната ларва и во сандукот остануваат живи и до 33 години. Исто така отпорни се на дезинфекциски средства. Меѓутоа во вториот облик бактеријата Bacillus larvae е со стапчест изглед во кој се размножува, осетлива е на топлина, исушување, на дезинфекциски средства и на антибиотици. Но и покрај наведеното не може да се лечи бидејќи во овој облик е само во почетокот на заразата. Во организмот на заразана ларва бактеријата влегува заедно со храната во организмот на незатворена ларва, а во ткивото преминува за време на преобразувањето од ларва во кукла и брзо се размножува. Ларвата тогаш е затворена и брзо умира.

Знаци на болеста

Пчеларите единствен начин да ја забележат болеста е кога при преглед ќе пронајдат вдлабнати капаци на пилото со темно сиви дамки искашкани од пропаднатите ларви и со мали дупчиња на капачињата од келиите кои се направени од пчелите чистачки што се обиделе да ја исчистат келијата. Исто така леглото е неправилно распоредено макар што во првата фаза има само неколку келии со загинати ларви. Ако го отстраниме поклопецот на заразената келија и со мало дрвце или чачкалица пробаме да ја извадиме ларвата таа ќе се развлече во вид на конец а ќе се појави мирис на расипана риба и туткал миризбата покасно може и да се изгуби. Ако утврдиме дека ларвата се развлачи веќе постои сомнеж дека се работи за болест. За да не се губи време потребно е веднаж да се побара помош од надлежните служби за да со сигурност се потврди нашиот сомнеж при тоа мора да се направи микроскопска анализа на загинатите ларви. Како последица на болеста друштвото ослабува бидејќи однемува млади пчели кои ќе ги заменат старите. Со што се пореметува нормалното работење на друштвото, друштвото сосем ослабува и е подложно на грабеж. Тоа сега претставува извор на зараза на пчеларникот и во полупречник на 3-4 км во блиската околина. за успешно сузбивање на америчкиот гнилец најважно е навремено откривање што може да го направи секој пчелар. Ако на пчеларникот или во блиската околина имало заболени друштва препоручливо е што почесто контролирање на пилото, додека во пчеларници каде што немало америчка чума пожелно е да се прават два детални прегледи, едниот напролет најдоцна во април, а другиот во септември.

Борба против америчката чума

Со оглед дека америчката чума е тешка заразна болест, и дека таа никогаш не престанува сама од себе, а нејзиниот причинител е многу отпорен и лесно пренослив од друштво на друштво, во лекувањето на оваа болест потребно е да се преземаат радикални меркин што подразбира уништување на изворот. Тоа подразбира угушување на пчелите, а мртвите пчели заедно со рамките, восокот и кошницата требе да се спалат и затрупаат во земја. Останатите рамки на кои нема легло потребно е да се стопат, а восокот да се подложи на температура повисока од 120 степени. Истовремено требе да се изврши дезинфекција на целокупниот прибор. Дезинфекцијата на кошницата се прави со обгорување со помош на пет лампа.

Едноставно за америчката чума

Со појавата на комерцијалното пчеларење, америчката чума се повеќе добива на значај, посебно од гледна точка на навремено откривање и лечење. Уплашени од големи загуби, пчеларите на различни начини се решаваа за борба против оваа болест, а пред се со нестручно користење на разни антибиотици. Последиците од таквиот третман се често штетни по пчелната заедница но и по луѓето бидејќи не се води сметка дека антибиотиците остануваат активни во медот и при конзумирање тие штетно дејствуваат.

Америчката чума постои многу одамна, веројатно колку и самата пчела. Милиони години пчелите успевале да се одбранат. Човекот не се мешал во таа нивна болест, а како ќе се меша кога во денешниот развиен облик човекот е стар само 200 000 години, додека пчелата во денешниот облик постои повеќе од 40 милиони години. За сето време на нивното постоење пчелите успевале да се одбранат и да ја држат под контрола оваа болест, користејќи ја лековитоста на билките, нектарот и поленот, а воедно развивајќи свои имунолошко-генетски особини.

Проблеми

Кога човекот се вплеткал во животот на пчелата, предизвикал озбилни стресни пореметувања на целата пчелна заедница, од неприродно живеалиште до вештачка храна, со чести преселби со користење на инсектициди и антибиотици со што дејствувал на намалување на природната способност на пчелата за имунолошка одбрана од оваа болест. Покрај ова пчелите во минатото живееле во предели каде што во текот на целата година имало доволно храна за нив, додека човекот почнал да ги одгледува на предели со екстремни услови и места каде нема доволно храна во текот на годината. Покрај ова пчелите денес се чуваат на густо населени локации на кои што не ретко на одредено подрачје може да има лоцирани повеќе од 100 па и 500 кошници, што е противприродно бидејќи во природните живеалишта пчелите живаат на растојание една од друга. Поради ова се појавуваат нови проблеми на недостаток на паша, намалување на отпорноста на друштвата, полесното ширење на болестите преку грабежи и налети. Стручњаците денес препорачуваат кошниците да бидат најмалку 1 метар една од друга.

Што се однесува до налетите, стручњаците не се согласуваат колку оваа појава има улога во ширењето на оваа болест. Едни тврдат дека тоа е беззначајно додека други го ставаат на исто ниво со грабежот. Некои автори тврдат дека 5% од пчелите влегуваат во други кошници но стручњаците од ветеринарниот завод во Загреб во едно истражување утврдиле дека при стационирани пчеларници 6% од излетничките влегуваат во други кошници додека при преселувањето од еден пчеларник во друг налетите се дури 18%. Исто така оваа група докажала дека пчелите се мешаат во други кошници и на растојание до неверојатни 500 метри. Овој факт го потврдува и појавата да се почесто оваа болес се појавува во се пошироки области каде пустоши одеднаш. Оваа појава е поизразита во беспашниот период макар што тогаш има и помалку пило па полесно се открива. Покрај беспашниот период како услов за појава на оваа болест е прекумерната прихрана на пчелите со шекер, недостатокот на полен или негова замена со вештачки суровини, старото саќе, одземањето на млади пчели, честото вознемирување на пчелите, додавање на отвотено легло без пчели и сл. Секако сите наведени причини можат да предизвикаат било која пчелна болест.

Предизвикувач

Америчката чума ја предизвикува бактеријата ,,Paenibacillus larvae,,. Оваа бактерија ја има секогаш во одреден број пчелни заедници но не ја предизвикува секугаш болеста. Од 8,8% до 12% од пчелните друштва во Данска Норвешка и Германија во медот имаат спори на оваа бактерија, но две третини од нив никогаш не заболуваат.

Спори како извор

Спорите се главна причина поради која неразборитите пчелари не ги слушаат стручњацита па своите пчели ги третираат неправилно и што е најлошо нанесуваат голема штета и на себе и на пчелите. Спора речено со прост јазик е учаурена форма на бактерија. И тоа така учаурена за да во таа своја обвивка може да преживее неверојатни 69 години без храна и без вода и кога ќе настапат поволни услови да се развие во вегетативен облик и се размножи во милиони други спори.